Właściwości fizykochemiczne poliglikozydów alkilowych – zachowanie fazowe
Systemy binarne

Doskonałe działanie środków powierzchniowo czynnych wynika głównie ze specyficznych efektów fizycznych i chemicznych. Dotyczy to z jednej strony właściwości interfejsu, a z drugiej strony zachowania w roztworze, np. zachowania fazowego. W porównaniu z etoksylatami alkoholi tłuszczowych (eterami alkilopoliglikolowymi) parametry fizykochemiczne alkiloglikozydów zostały dotychczas stosunkowo mało zbadane. W badaniach tych stwierdzono, że alkilopoliglikozydy mają istotne właściwości, które w niektórych przypadkach znacznie różnią się od innych niejonowych środków powierzchniowo czynnych. Uzyskane dotychczas wyniki podsumowano w następujący sposób. Szczególnie uderzające były znaczące różnice związane z zachowaniem etoksylanów alkoholi tłuszczowych.

W porównaniu z systematycznymi badaniami etoksylanów alkoholi tłuszczowych, jak dotąd przeprowadzono tylko kilka badań z udziałem substancji o różnej czystości, dotyczących zachowania fazowego alkilopoliglikozydów. Porównując uzyskane wyniki należy pamiętać, że obecność składników wtórnych ma istotny wpływ na szczegółowość wykresów fazowych. Niemniej jednak można poczynić podstawowe obserwacje dotyczące zachowania fazowego glikozydów alkilowych. Zachowanie fazowe technicznego poliglikozydu C8-10 alkilowego (C8-10 APG) zilustrowano na (Rysunek 1). W temperaturach powyżej 20°C, C8-10 APG stwarza bardzo duże problemy w fazie izotropowej, której lepkość znacznie wzrasta. Tworzy się dwójłomna faza liotropowa o teksturze nematycznej w ilości około 95% wagowych, która zmienia się w około 98% wagowych w mętny dwufazowy obszar ciekłego i stałego alkilopoliglikozydu. W stosunkowo niskich temperaturach dodatkowo obserwuje się lamelarną fazę ciekłokrystaliczną w ilości od 75 do 85% wagowych.
Dla czystego krótkołańcuchowego n-oktylo-β-D-glukozydu diagram fazowy szczegółowo zbadali Nilsson i in. oraz Sakya i in. poszczególne fazy zostały dokładnie scharakteryzowane za pomocą takich metod, jak NMR i rozpraszanie promieni rentgenowskich pod małymi kątami (SAXS). Rysunek 2 przedstawia kolejność faz. W niskich temperaturach wraz ze wzrostem zawartości środka powierzchniowo czynnego obserwuje się fazę heksagonalną, sześcienną i ostatecznie lamelarną. Różnice w odniesieniu do diagramu fazy C8-10 alkilopoliglikozydowej (Rysunek 1) można wyjaśnić różnicami w długościach łańcucha alkilowego i inną liczbą jednostek glukozy w cząsteczce (patrz poniżej).